Straatbeeld van Aix-en-Provence. Een éénheid van diversiteit, zoals in de Europese stad van het vóór- industriele tijdperk gebruikelijk was. Een type straatbeeld welke ook in bijv. Stockholm gewoon was...Vanaf de 19e eeuw werd begroeiing /perken en parken een markant onderdeel van de publieke ruimte.
In Islamitische steden was een gelijksoortige éénheid in diversteit aanwezig van bouwwerken, echter in een minder "sprekende" wijze. De gevels waren gesloten en beperkt voorzien van openingen; de levendigheid vond plaats binnen de woning/de moskee/de hamam/de souk/de medersa... De publieke ruimte was juist niet voorzien van begroeiing. De plek van begroeiing was privaat in het woonverblijf: de patio: "het paradijs" binnenin; in fantastische waterlopen/fonteinen en begroeiingen...Een aspect wat de westerse cultuur weer moest herontdekken...
Een geheel van de juiste "werking"....
Karakteristiek straatbeeld van de Marokkaanse stad Chefchaouen: een éénheid in diversiteit in een ander-meer gesloten - karakter. Zie ook omschrijving straatbeeld Aix-en-Provence.
Patio Riad Lamrani in Marrakech. Het paradijs binnen in de woonverblijf: een oase van rust en beleving. Een aspect van de juiste "werking"...Symboliek van gezamenlijke oer- elementen: Aarde, Lucht, Water en Vuur ( in de alledaagse patio: het koken).
Ghardaia, M'zab, Algerije. De centraal gelegen moskee met minaret. Om de moskee zijn de woningen gebouwd. Een stedelijke éénheid in diversiteit: de moskee en woningen zijn in dezelfde materialen en afwerking vormgegeven. Een bijzondere kwaliteit, welke reeds onderkend werd door architecten als Le Corbusier en André Ravéreau...Een onderkenning van de juiste "werking"...Een les voor de modernistische architectuur: een les- hier is geen plaats is voor pretentie!
Ghardaia, M'zab, Algerije. Dakterrassen van de zomerverblijven, welke gebouwd zijn bij de palmenplantages. Vormen in afstemming met balustradehoogten, afgestemd op inkijk en privacy van de buren. De ronde vorm op de voorgrond is ontstaan vanuit een zekere noodzakelijkheid: NIET vanuit vormwil! Voorbeeld van Vernacular architecture. Natuursteen met afwerking van leem in diverse oker/terra teinten, overeenkomstig het omringende landschap... Vormgeving in harmonie met de woonverblijven en omgeving: de juiste "werking"...Hier is geen sprake van design.. maar van architectuur. Architectuur die transformatie kan ondergaan, zonder verlies van het oorspronkelijke karakter.
Museum De Fundatie Zwolle, met een uitbreiding op dakniveau: op een bijzondere wijze vormgegeven en gepositioneerd op het oorspronkelijk Neoclassicistische Museum. Is hier sprake van architectuur of is deze uitbreiding een voorbeeld van bouwdesign?
Bouwheer; de voormalig directeur van Museum De Fundatie noemt de uitbreiding .." ...alsof er een wolk is neergedaald op het museum..".. Maar in de volksmond gaan andere associaties voorbij, als: "UFO", "Ei", ..."Oog"....
Het is de Luxemburgse architect Leon Krier die vele modernistische bouwwerken treffend duidde: "...Fouten in concept, schaal, verhouding, maat, vorm, inhoud, stijl, type en karakter worden vaak door het publiek spontaan tot uiting gebracht door het benoemen van toepasselijke bijnamen..."
Of een verwijzing naar andere uitspraak, die van de Canadese ontwerper Bruce Mau: ...."For most of us, design is invisible. Until it fails."....
Hoe ervaart het oorpronkelijke bouwwerk de uitbreiding op zijn/haar dak? Gerrit Komrij - destijds Dichter des Vaderlands - zou hier ongetwijfeld een treffende uitspraak over hebben gegeven... Zijn uitgave "Het Boze Oog" uit 1983 staat ons nog bij...
Intenties van de bouwheer en architect zullen ongetwijfeld vanuit andere overwegingen gestart zijn, waarbij uiteindelijk de oplossing gezocht werd op het dak.....? Welke overwegingen, welke intenties? Het is niet meer relevant. Het is nu de "UFO", het "Ei"of het "Oog" geworden...Of misschien De Parasiet?; enig "lijden"van het oorspronkelijk bouwwerk is voelbaar....
En de andere aspecten van de TRIADE? Energiewerking en vakmanschap? Disharmonisch en incompleet....?
...Mocht marktwerking en een publiekstrekker nagestreefd werden, dan is dat in ieder geval gelukt...Hetgeen niet wil zeggen dat dát een harmonische uitwerking heeft en betekenis zal hebben voor de omgeving en samenleving!
Hofjeswoningen Amsterdam: een publiekstrekker die géén marktwerking nodig heeft...anonieme architectuur in een traditioneel Hollands Klassieke bouwstijl.
In gedachte de uitspraak van Ibn Abdun en wat NOVIOTECTO beoogt....Het dagelijks leven met momenten van een lach en een traan... maar juist genieten van schoonheid en harmonie...en elkaar dat gunnen! Zo in Amsterdam, zo in iedere plaats....
Het vervolg van NOVIOTECTO
De pagina NOVIOTECTO: HET ONTSTAAN eindigt met de triade van Vitruvius en de zeven aspecten. Het laatste aspect: de triade van "werking" is het minst "grijpbare"/tastbare aspect, maar vormt wél de essentie in het ervaren, beleven en het begrijpen...
Een aspect welke (nog) niet onderkend wordt in de bouwwereld en bij architecten in het bijzonder. Intuïtief wordt door velen "werking" onderkend, maar door het irrationele karakter niet uitgesproken.: deels door onwetendheid en deels door een modernistische en wetenschappelijke levensbenadering, waarin (nog) geen plaats is voor een dergelijk fenomeen.
Gezien de essentie is het juist noodzakelijk om het wél uit te spreken of in ieder geval te (h)erkennen. Op welke wijze is een kwestie van open staan, onderzoek en luisteren naar intuïtie: onderzoek naar onze westerse roots én onze niet- westerse roots. De laatste geven een aanzet door geomantische fenomenen als FENG SHUI en VASTU SHASTRA te bestuderen. Het gaat er niet om deze letterlijk toe te passen: het gaat erom deze trachten te begrijpen en af te stemmen op jezelf en omgeving. Voor een architect/ontwerper heeft dit een afstemming op zijn of haar ontwerp, inzicht in het bouwproces, houding naar de ander/het publiek en de omgeving.
Het ontwerp en uitwerking daarvan in al zijn facetten is het wezenlijke fenomeen voor het bouwproces én het proces daarna: het gebruik en beheer. Wil men een voor de mens en samenleving harmonisch bouwwerk tot stand brengen, dan zal de triade van Vitruvius en de zeven aspecten "ingebed" dienen te zijn in het ontwerp op een - om een bijzondere uitdrukking van de Nederlandse architect Aldo van Eyck te gebruiken - evenwaardige wijze. De zeven aspecten vormen de potentie tot bloei. De Natuur toont ons een vergelijkbare potentie in de voortzetting van de soort. De plant als voorbeeld: in het zaad zijn alle toekomstige ontwikkelingen "ingebed" op een harmonische wijze. De levensvatbaarheid van de plant is gewaarborgd. Naast het afstemmen op het programma van eisen van de bouwheer is dit afstemmen op de "inbedding" het grote zoeken van de architect in het ontwerp...In "werking" wordt de juistheid van het ontwerp ervaren: dat het "klopt". Dát is de aanzet naar leefbaarheid- los van sociale-, economische en culturele aspecten.
Architectuur heeft in traditionele context betekenis als de Kunst in/van het bouwen (Art of Building). De Westerse Moderniteit heeft architectuur een betekenis gegeven, die "botst" met de traditie: architectuur is verworden tot een modebegrip: DESIGN - een abstract, pretentieus en autonoom fenomeen, werkend door impulsen van innovatie, progressiviteit, uniciteit, individualiteit (ego) en sinds enige tijd een "werking" vanuit - een nieuw begrip - duurzaamheid... DESIGN laat géén transformatie toe: transformatie is juist hét aspect van leefbaarheid (Natuur/Kosmos). Het bouwwerk is een autonoom object geworden; betekenisloos én zielloos. Zo het bouwwerk; zo - wat men benoemd als- architectuur. De modernistische architect is verworden tot een Bouwdesigner (Building Designer)...en creëert Bouwdesign (Building Design).
Design is een fenomeen die uit is op een andere werking: de "werking" - het benadrukken- van een effect (effecten) en principes met betekenis voor slechts een klein deel van de samenleving: welke beter benoemd kan worden als architectuur voor architecten. Dit wordt in stand gehouden door het architectuur onderwijs, vakliteratuur (monografiën en tijdschriften) en exposities.
Architectuur kan alleen betekenis hebben als het kunstzinnige/poëtische aspect tevens een afstemming heeft op de samenleving...Dat kan als de individuele kunstuiting in een juiste intentie gevormd wordt: met betekenis voor de architect/ontwerper als individu/ voor zichzelf en tegelijk met betekenis van de kunstuiting voor de samenleving / voor een ieder. In de juiste intentie is het ook niet nodig om bewust voor de samenleving te handelen: die verbondenheid is er al. Dat is nu juist hetgene wat het traditionele ambacht en vakmanschap kenmerkt.
Als het blijkt dat een betekenis bijzonder is - bijzonder in behoefte/herkenning, ontwikkeling of groei in een samenleving - dan kan dat als uniek worden beschouwd...
Bouwen is een proces, welke altijd aanvangt met een intentie. In hoever dat leidt tot architectuur zal blijken indien het bouwwerk betekenis heeft. De betekenis blijkt als het bouwwerk beleefd, ervaren, begrepen wordt door:
1. degene die opdracht geeft het bouwwerk op te richten (de bouwheer); als privaat aspect
én
2. de samenleving; als publiek aspect
Hoedanigheden in het bouwen zijn divers, maar hebben altijd een relatie met de samenleving. Daarin onderscheiden zich klein - en grootschalige private en publieke hoedanigheden of instituties.
Organisatorisch wordt het bouwproces gevormd door drie instanties: de bouwheer, de architect en de uitvoerder van het bouwwerk: de aannemer/bouwbedrijf. De architect/ontwerper is hierin meer een katalysator, tenzij de architect/ontwerper de rol van ontwerper én uitvoerder op zich neemt; een rol als leidinggevende. Dat laatste was in de traditie gebruikelijk en toont de verantwoordelijkheid van de architect/ontwerper voor de uitwerking van het ontwerp naar de bouwheer én de samenleving.
De realisatie van een bouwwerk komt voort vanuit een belang en/of behoefte van de bouwheer. De bouwheer heeft de grootste verantwoordelijke taak in het bouwproces: daar start immers de intentie. Waar is deze intentie op afgestemd, waar is de intentie van de architect op afgestemd?.....In de meeste gevallen op eigen profijt en ego en NIET op de mens en samenleving...! Desastreus voor private en publieke bouwwerken, maar nog desastreuzer voor de grootste publieke institutie, die het private dient: het WONEN ofwel HUISVESTING...
Het is overigens de vraag in hoever er - in de modernistische benadering- sprake is van architectuur in HUISVESTING. Hoe kan een ontwerp vooraf afstemming hebben in kunstuiting en betekenis voor toekomstige bewoners die NIET gekend zijn? Hebben zij zelf nog mogelijkheid om hun individuele behoeften/kunstuitingen vorm te kunnen geven)? Of anders beschouwd: hoe architectuur zich op een zekere manier onderscheidt in het private (huisvesting) en het publieke ? Meer in de lijn van de Nederlandse architect John Habraken. Hij onderscheidt dat resp. als "alledaagse" architectuur en "bijzondere"architectuur. Maar wat houdt dat deze onderscheiding dan werkelijk in: twee architecturen?...één minder kunstzinnig dan de ander? Opnieuw een constatering dat de modernistische benadering worstelt met haar benadering van architectuur...
Is het te veel gevraagd om te bouwen vanuit een ethisch besef- voor zowel private als publieke bouwerken-? De juiste intentie zal dan blijken als het bouwwerk bij ingebruikname en toekomst betekenis heeft en de triades in acht heeft genomen: dus dan te spreken over architectuur. Heeft het bouwwerk géén betekenis? Dan is het een gebouw...Of voor de modernisten onder ons: bouwdesign, een gebouw met betekenis als design/het ontwerp.
Een betekenisvol bouwwerk zal niet verpauperen: daar hecht men waarde aan. En andersom: als het bouwwerk geen betekenis meer heeft, dan zal het verpauperen of gesloopt worden. De "poëzie van de ruïne" is een bijzondere vorm van verpaupering. Traditionele culturen zijn hierin altijd duidelijk. Moderniteit kan hier niet mee omgaan; die laat betekenisvolle bouwwerken verpauperen of slopen: zelfs "hun eigen" betekenisvolle bouwwerken; zoals is gebeurd met het roemruchtige bouwwerk van Jan Duiker in Hilversum: Zonnestraal...Niet gesloopt, maar werd krampachtig "naar huidige tijd" gerenoveerd...in de geest van een restauratie. Transformeren is - zoals ik al aangaf - geen aspect in moderniteit... Moderniteit kent geen "poëzie van de ruïne"...
In dat verband wil ik nog een opmerking plaatsen over de kwaliteit van het bouwen en architectuur in relatie met de twee triades. Perfectie is een kwaliteit om na te streven. Wij mensen hebben onze beperkingen, ondanks het vakmanschap en intenties. Deze zullen doorwerken in het bouwen en architectuur. Daarnaast speelt een financieel aspect en kwaliteit. Kwaliteit is aandacht in mens/ambacht, tijd en materialen. De grote uitdaging blijft vooraf de kwaliteit en financien van het bouwen op elkaar af te stemmen; dit heeft altijd zijn uitwerking op de uiteindelijke kwaliteit van het bouwwerk. Architectuur is dan ook niet altijd hét perfecte bouwwerk.. Gelukkig wijst onze intuitie hierin de weg...
Zie hier een Grote Uitdaging; een uitdaging die NOVIOTECTO oppakt...Een nieuw besef... Indien een (her)nieuwde benadering levensvatbaar is zal transformatie het gevolg zijn. Nieuwe vormen van organisatie in het bouwproces. Nieuwe vormen van het bouw - en architectuuronderwijs...Een nieuw besef van materialen en haar wezenlijke kwaliteiten (een besef die in traditionele culturen vanzelfsprekend was): de eerste aanzet naar vakmanschap. Een Nieuwe benadering van het bouwen /architectuur: respect voor elkaar, elkaars vakmanschap, respect voor de omgeving, een besef van kwaliteit en de aanzet naar leefbaarheid!.. Een nieuwe rol van de architect!
NOVIOTECTO geeft die impuls.....
De kenmerken van NOVIOTECTO